Норуот маастара Анна Скрябина ииһин ньыматын тарҕатар туһунан сэминээр кыттыылаахтара эттилэр

240

Хаптаҕай нэһилиэгэр СӨ култуураҕа үтүөлээх үлэһитэ, РСФСР үөрэҕириигэ туйгуна, Россия Худуоһунньуктарын Сойууһун чилиэнэ, СӨ норуотун маастара, Мэҥэ Хаҥалас улууһун, Хаптаҕай нэһилиэгин Бочуоттаах гражданина, учуутал Анна Прокопьевна Скрябина төрөөбүтэ 90 сылыгар аналлаах «А.П.Скрябина умнуллубат оһуордара, талба талаана» диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи научнай-практическай киэҥ далааһыннаах сэминээр ыытылынна. Үрдүк суолталаах бөдөҥ тэрээһиҥҥэ араас улуустартан 200-тэ тахса киһи кытынна.


Тэрээһин маҥнайгы чааһа Кеша Алексеев аатынан Хаптаҕай орто оскуолатыгар уус-уран быыстапка туруоруллуутунан саҕаланна.Үөрүүлээх аһыллыыга «Хаптаҕай нэһилиэгэ» МТ баһылыга Екатерина Гаврильева, «Умсулҕан» иистэнньэҥнэр түмсүүлэрин салайааччыта Евдокия Федорова, Анна Скрябина балта, СӨ култуураҕа үтүөлээх үлэһитэ Мария Скрябина, улуустааҕы култуура уонна духуобунай сайдыы управлениетын начаалынньыга Сергей Холмогоров, Хаптаҕай орто оскуолатын дириэктэрэ Альберт Терентьев, улуустааҕы «Олоҥхо дьиэтэ» салайааччыта Евдокия Иванова эҕэрдэлээтилэр.

Тэрээһин чэрчитинэн маастар кылаастар ыытылыннылар. «Сахалыы быыстапка ‒ Маарыйалыы сиик» диэн маастар кылааһы Павловскай орто оскуолатын технология учуутала Надежда Иванова, өбүгэ ииһин кэнэҕэски ыччакка үөрэтиигэ туттар сүрүн ньымалар тустарынан Төҥүлүтээҕи эбии үөрэхтээһин киинин педагога, норуот маастара Светлана Толстякова, иискэ, оҕуруога сахалыы оһуор суолтатын туһунан Мооруктааҕы эбии үөрэхтээһин киинин педагога, норуот маастара Туйаара Егорова, ат симэҕин кистэлэҥин «Симэх» норуот ускуустубатын киинин үлэһитэ, СӨ норуотун маастара Евдокия Петрова, сахалыы оһуордары быысыбайдааһын туһунан Төхтүрдээҕи оҕо техническэй айымньытын киинин педагога, норуот маастара Александра Портнягина, өҥү дьүөрэлээһин туһунан А.П.Скрябина үөрэнээччитэ Татьяна Ильина, А.П.Скрябина быысапкатын араас көрүҥэр үөрэтии туһунан үөрэнээччитэ Елена Лукина уонна «Саха таҥаһын төрүт үгэстэрэ уонна сайдыыта» диэн маастар кылааһы М.К.Аммосов аатынан ХИФУ устуоруйа наукатын хандьыдаата, фольклор уонна култуура кафедратын доцена, Россия Худуоһунньуктарын сойууһун чилиэнэ Светлана Петрова ыыттылар.

Биир ураты түгэнинэн этнографическай мусуой дьиэҕэ А.П.Скрябина өйдөбүнньүк дуоскатын туруоруу үөрүүлээх сиэрэ-туома ыытылынна. Мемориальнай дуосканы Анна Прокопьевна уолаттара Константин, Семен Федоровтар, балта Мария Скрябина уонна Хаптаҕай нэһилиэгин баһылыга Екатерина Гаврильева астылар. Бу кэнниттэн иис-уус талба талаанын көрдөрөр А.П.Скрябина айар үлэтин быыстапкатын көрүү буолла.

Күн иккис аҥарыгар научнай-практическай сэминээр мунньаҕа Хаптаҕай нэһилиэгин култууратын киинигэр ыытылынна. А.П.Скрябина уһуйбут үөрэнээччилэрэ Надежда Кычкина уонна Елена Павлова тикпит төрүт сахалыы тыыҥҥа олоҕурбут таҥастары, Надежда Оконешникова салайааччылаах Төҥүлүтээҕи «Доруобуйа» кулууп истээх соҥҥо моделларын, биир дойдулаахпыт норуот маастара Анисия Федорова сүктэр кыыс былыргылыы таҥаһын оҥорбут саҥа кэлиэксийэтин көрдөрдүлэр.

Анна Скрябина олоҕун, айар үлэтин туһунан сүрүн дакылааты Сергей Холмогоров оҥордо. Нэһилиэк баһылыга Екатерина Гаврильева А.П.Скрябина этнографическай мусуойа сылы эргиччи үлэлиирин туһугар дьиэтин ититии боппуруоһун быһаардыбыт, уулусса кини аатын иҥэриэхпит, туризм хайысхатыгар киллэртэрэн, ыалдьыттар хайаан да мусуойга сылдьан ааһалларын курдук тэрийиэхпит диэтэ уонна Анна Скрябина саҕалаабыт бачыымын өйөөн оҕолору иискэ үөрэтии уһуйаанын аһарга анал ыстааты көрөргө туруоруста.

Улуустааҕы үөрэх управлениетын начаалынньыга Ирина Черкашина төрүт таҥаһы киэҥ эйгэҕэ таһаарбыт дьоммутугар сүгүрүйэбит уонна үйэтитэр ытык иэспит диэн санаатын үллэһинэ. Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх үлэһитэ Егор Захаров аймахтар ааттарыттан Анна Скрябиналыын оҕо саастара хайдах ааспытын аҕынна.
Сахалыы ииһи сөргүтүүгэ бэйэлэрин үөрэтиилэрин уонна Анна Прокопьевна баай уопутун сөхсүтүү, тарҕатыы суолталааҕын туһунан М.К.Аммосов аатынан ХИФУ бэрэпиэссэрэ Ия Токотилова, «Симэх» норуот ускуустубатын киинин салаатын салайааччыта, биир дойдулаахпыт Радомира Баишева, национальнай уус-уран ускуустуба мусуойун научнай сотруднига Ефросинья Ноговицына, уо.д.а. эттилэр.

ХИФУ устуоруйаҕа наукатын хандьыдаата Светлана Петрова сахалыы түөлбэ таҥастарын сөргүтүүгэ санаатын үллэһиннэ: «Анна Прокопьевна тикбит таҥастарыгар мэҥэ хаҥаластар бэйэҕит ураты тыыҥҥыт баар, кини уһуйбут кыргыттарын тигэр ньымаларын тарҕатыахха, сыанаҕа кэтэр таҥастан тэйэн, өбүгэлэрбит төрүт түөлбэ таҥастарын сөргүтүөххэ», ‒ диэтэ.

Сэминээр түмүгүнэн эрэкэмэндээссийэ ылыннылар. Ол чэрчитинэн оскуолаларга саха төрүт ииһин үөрэтиини бырагыраамаҕа киллэрии, А.П.Скрябина аатын үйэтитэр сыалтан иискэ кини ньыматын туһаныы, «Уус дьиэтин» аһары ситиһии, иистэр коммерческайа суох уопсастыбаннай түмсүүлэрин тэрийэн граннарга кыттыы уо.д.а. үлэни тэрийиигэ кэпсэттилэр.

Хаптаҕайга сиинэлээһиҥҥэ сахалыы көбүөрү оҥорууга куонкурус биллэрбиттэрин түмүгүнэн бастакы миэстэ оскуола, иккис «Умсулҕан» уопсастыбаннай түмсүү, үһүс оҕону сайыннарар киин кэлэктииптэрэ буолбуттар. Бу күн СӨ норуотун маастара аатын Дария Ларионова, «Улууска култуура, төрүт үгэс сайдыытыгар кылаатын иһин» диэн түөскэ кэтиллэр бэлиэнэн Елена Лукина, Саргылаана Адамова, улуус дьаһалтатын Бочуотунай грамотатынан Афанасий Борисов уо.д.а. наҕараадаланнылар.