Бастатан туран, нэһилиэктэртэн кэлбит ыалдьыттар бырааттыы норуодунай суруйааччылар Семен, Софрон Даниловтар музейдарыгар, Афанасий Осипов хартыыналарын галереятыгар сылдьан көрдүлэр-иһиттилэр, Мытаах историятын, олоҕун-дьаһаҕын билистилэр.
Олохтоохтор бу күн ыалдьыттарыгар 2016 с. «Дьиэ кэргэн фермерскэй хаһаайыстыбатын сайдыыта» диэн куоҥкуруска кыттан ылбыт граннарын үбүн туһанан, икки хотону үлэҕэ киллэрбиттэрин үөрүүлээх быһыыга-майгыга бэлиэтээтилэр. Бастатан туран, Дьөлөккөн түөлбэтигэр Валерий Ильич, Анна Егоровна Варламовтар 50 сүөһүгэ аналлаах хотонноругар анал сиэр-туом ыытылынна, тыаттан кэлбиттэр, салайааччылар киирэн көрдүлэр, үөрүүлээх чааһыгар истиҥник эҕэрдэлээтилэр. Валерий Ильич 36 ынах сүөһүлээх, 100-чэкэ сылгылаах. Улууска ат сүүрдүүтүн спордун сүрүн пропагандалааччы, быһаччы дьарыктанааччы быһыытынан, дьонугар-сэргэтигэр киэҥник биллэр. Нэһилиэккэ тутуу маһын бэлэмнээһининэн о.д.а. дьарыктанар.
Ол курдук, улуус баһылыга Н.В.Андреев, нэһилиэк баһылыга И.Е.Петров, тыа хаһаайыстыбатын управлениетын начаалынньыга М.Ю.Данилов, СӨ тыатын хаһаайыстыбатын, аска-үөлгэ политикатын миниистирин солбуйааччы С.С.Потапов тыа сиригэр хотону туттуу — салгыы үлэлииргэ, сайдарга бигэ тирэхтээх, эрэллээх буолуу туоһутун быһыытынан сыаналаатылар.
Мытаахха Валерий Варламов, Николай Павлов ылбыт граннарын туһанан саҥа хотоҥҥо киирдилэрБу кэнниттэн ыалдьыттар массыыналарга олорон, сэлиэнньэттэн үс килэмиэтирдээх Өтөх Көлүйэ сиригэр тиийэн, Николай Николаевич уонна Надежда Семеновна Павловтар бааһынай хаһаайыстыбаларыгар анаан туттубут 50 төбөҕө аналлаах хотоннорун арыллыытын үөрүүтүн үллэһиннилэр. Хотону көрүөх-истиэх иннинэ, эмиэ аалай кыһыл лиэнтэни быһан, саҥа хотон үөрүүлээхтик арыллыыта бэлиэтэннэ, эҕэрдэ эгэлгэтэ ананна. Баһылык Н.В.Андреев Варламовтарга курдук 50 тыһ. солк. сертификаты туттарда, олохтоох баһылык И.Е.Петров эмиэ үбүнэн көмөлөһөрүн биллэрдэ.
Хотон биир уратыта үрдүк уонна оһоҕо оттулла турар буолан, таһырдьа төһө да 40-ча кыраадыс тымныытын үрдүнэ, сып-сылаас, кураанах, мааны дьон атахтарын таҥаһа кыратык да сиигирэн ылбата. Хамнаан хаалбатар абыраллаах хотон буолсу.
Сорохтор бу сэлиэнньэттэн тэйиччи, уота-күөһэ суох сиргэ туттубута эрэйдээх буолуон сөбүн бэйэтигэр эттилэр. Николай Николаевич кэргэнин төрөппүттэрэ бу эргин үлэлээбиттэрин, онон төрүт сиргэ төннүү, үрүҥ илгэни үрүлүтүүгэ, эмис эти дэлэтиигэ дьулуһуу курдук сыаналыылларыгар көрдөстө.
Кырдьык ээ, чахчы үлэлиэн баҕалаах киһи, маннык дьулуурдаахтык ылсыбыта хайҕаныан эрэ сөп. Дьон-сэргэ, салалта ис сүрэхтэриттэн кыһаллан көмөлөстөллөр, бэйэлэрэ дьулуурдаахтык үлэлээтэллэр кыаллыбат да кыаллыа, сатаммат да сатанан иһиэ.
Онон урукку «Горнай» сопхуос биир бастыҥ суоппара, билиҥҥи «Дьиикимдэ» бааһынай хаһаайыстыба салайааччыта Николай Николаевич Павлов биһиги ыйытыыларбытыгар маннык хоруйдаата:
— Биһиги кэргэмминээн биэнсийэҕэ тахсыбыт дьоммут. Ол гынан баран үлэни кыайар тухары, олорунан кэбиһэр санаа суох. Үлэбитин салгыыр ыччаттардаахпыт. Тыа сиригэр олорор дьоҥҥо сүөһү ииттии хайаан да наада. Отучча сүөһүлээхпит. Онтон 13 ыанар ынах. Кыстыыр оттоохпут. Билигин хотоммутугар эбии сүөһүнү арендаҕа кимтэн баҕарар ылыахпытын сөп. Кыралыын-улаханныын 50-ча сүөһү холкутук киириэ. Төһө да Дьиикимдэттэн тэйиччи буоллар, урут сопхуос саҕана манна улахан сайылык баара, онон үүтү ыырга табыгастаах буолуо диэн эрэнэбин. Сыыйа уот да тардыллыа. Эһиил дьиэ-уот туттан, манна көһөн кэлэн олоруохпут буоллаҕа. 30-ча сылгылаахпыт. Кыахпытынан барытын көрө, иитэ сатыыбыт. Ил Дархан Е.А. Борисов, Бырабыыталыстыба, улууспут дьаһалтата, Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ, маннааҕы управлениебыт быстыбат көмөлөрүн, сөптөөх сүбэлэрин-амаларын иһин муҥура суох махтанабыт. Өскөтүн ити Граммытын ылбатахпыт буоллар, хантан бэйэбит кыахпытынан маннык улахан хотону туттуохпутуй?! Онон өрөспүүбүлүкэ салалтата тыа хаһаайыстыбатыгар маннык өйөбүл оҥорон, сөптөөх суолу тутуһан эрэрин астына бэлиэтиибит.
Кэлиҥҥи кэмҥэ мытаахтар тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыыга улууска биир үчүгэй көрдөрүүлээхтэринэн, инникигэ эрэли саҕааччыларынан буолаллар.Мытаахтар, улууспутугар биллэриллибит тыа хаһаайыстыбатын сылыгар, үһүс саҥа хотонноро буоларын салалта ураты бэлиэтээтэ. Атын нэһилиэктэр эмиэ маннык тэринэн иһэллэригэр, дьону-сэргэни түмэ тардалларыгар баҕа санааларын эттилэр.
Күн иккис саҥарыгар сынньалаҥ киинигэр сүбэ мунньах ыытылынна. Бастатан нэһилиэк баһылыктара, тыа хаһаайыстыбатын управлениетын начаалынньыга М.Ю.Данилов ааһан эрэр сылга сүрүн үлэлэрин билиһиннэрдилэр, баар проблемалары сырдаттылар, соруктарга тохтоотулар. СӨ тыатын хаһаайыстыбатын, аска-үөлгэ политикатын миниистирин солбуйааччы С.С.Потапов министиэристибэ үлэтин туһунан иһитиннэрии оҥордо.
Горнай улууһугар быйылгы тыа хаһаайыстыбатын үлэһиттэрин бырааһынньыктарын улуус таһымыгар бэлиэтээһин Мытаах нэһилиэгэр ыытылынна.Онтон салгыы «Уһук Илиҥҥи гектары ылыы» туһунан улууспутугар туох үлэ ыытылларын баайга-дуолга уонна сиргэ сыһыаннаһыыларга улуустааҕы управление сир сыһыаннаһыыларын сүрүнүүр специалиһа Айаал Альбертович Ильин иһитиннэрдэ, ыйытыыларга хоруйдаата.
Бу кэнниттэн нэһилиэктэртэн кэлбит чулуу үлэһиттэргэ СӨ, улуус салалтатын араас таһымнаах наҕараадалара туттарылынна.
«Үлэ күүһэ» хаһыат