Эдьиий Дора сир туһунан этиитин санатар

672

Сир ылыы туһунан кэпсэтии билигин тылтан дьыалаҕа киирэр кэмэ кэллэ. Кэлэр ыйтан Уһук Илиҥҥи гектаары биэрии, Россия үрдүнэн көҥүл босхо барар буолла. Уһаттара сатааһыны үрдүкү салалта ылыммат. Билигин даҕаны олохтоох нэһилиэнньэ ситэ өйдөөбөккө холкутуйан олорор.


Горнай улууһугар Уһук Илиҥҥи сири ылыыга үлэ-хамнас сир ахсын тэриллэн иһэр. Билиҥҥитэ онно сайабылыанньа киллэриитэ маннык: Бэрдьигэстээх — 45, Мытаах — 22, Одуну — 21, Маҥаны — 12, Атамай, Кировскай 11-дии, Солоҕон, Маалтааны 9-туу, Октябрьскай — 10. Итинтэн 19 киһи докумуоннарын ыла сылдьаллар.

Мин улууспут биллиилээх суоппара, ССРС Государственнай бириэмийэтин лауреата Дмитрий Иннокентьевич Яковлевтан сири хантан ылаары сылдьарын ыйыталаспыппар маннык кэпсээтэ:

Сир былыр-былыргыттан айдааннаах, былдьаһыктаах буолар этэ. Өбүгэлэрбит итиннэ олус улахан суолта биэрэллэрэ. Билигин ыччат киин сиргэ үлүһүйэн барыытынан, тыа сириттэн тэйиитинэн, балаһыанньа уустугурар чинчилээх. Дьиҥинэн, маны биһиги табыгастаахтык туһана сатыа этибит дии саныыбын. Мин дойдубар, Атамайга, эһэм Спиридон Дмитриевич Яковлев олорбут, бэйэм төрөөбүт өтөхпөр Кыҥыдахха биир гектаар сири ылаары кэпсэтэ сылдьабын. Баар эбит, ким да ыла илик диэбиттэрэ.

Бэрдьигэстээххэ хас да сыллааҕыта Эдьиий Дора кэлэ сылдьан, дьаһалта тэрийбит көрсүһүүтүгэр, «от-мас, тиит төрдүн аайы дьону көрөбүн, нэһилиэнньэ элбээри турар, куорат икки ардыгар үс нэһилиэнньэлээх пуун баар буолуо» диэбитэ олус дириҥ ис хоһоонноох. Итинник улуу дьон сыыстарбат. Тугу эрэ өтө көрөллөр. Атамайдар аата ааттаммат улуу ойууммут 300 сыллааҕыта «аны дьон от-мас ойуута таҥастаныа, киһи аймах өлүүтэ-сүтүүтэ тахсыа» диэн көрүүлэммитин, оруобуна да эппит дэһэллэрэ. Кырыалаах балаҕаҥҥа кырдьаҕастар сэрии саҕана ол туһунан ибир-сибир кэпсэтэллэрин өйдөөн хаалбыппын. Онон дьонум-сэргэм, босхо бэриллэр сири ыларгытыгар, онно үлэни-хамнаһы тэрийэргитигэр баҕарабын.

Улууспут биир ытыктанар үлэһитэ Дмитрий Иннокентьевич бу санатыыта, сиргэ сыһыаммытын уларытарбытыгар көмө буоллун. Россия салалтата атын сиртэн кэлээччилэргэ, ылааччыларга хас биирдиилэригэр 250 тыһ. солк. биэрэри эрэннэрэр. Кэллэхтэринэ араас көмө салгыы оҥоһулла туруо диэн ымсыырдар. Онон бигэ быһаарыныыларын булгуруппаттара чуолкай буолла.