Биһиэхэ, абыйдарга, быйыл уустук кыстык буолан, суолбут суолтата хаһааҥҥытааҕар да улаатта. Урукку сылларга холоотоххо, 2,5 ыйынан хойутаан аһылынна. Дьэ, бу хаайтарыы кэмигэр, кырдьыга, маҕаһыыннарбыт иччитэхсийэн, чэйбит, саахарбыт, арыыбыт, оҕолорбутун күндүлүүр кэмпиэппит, бэчиэнньэбит арааһа аҕыйаан, муор-туор көрүү баара…
Онтон тохсунньу 16 күнэ уолбуттарга ураты долгутуулаах буолла. Бу күн нэһилиэк олохтоохторо бөһүөлэккэ киириигэ өр күүппүт тэрээһиннэригэр муһуннулар. Баһылыгы солбуйааччы Эдуард Сергеев улаханнык долгуйан туран «Индигир суоллара» суол оҥорор тэрилтэ үлэһиттэригэр махтанна, өйдөбүнньүк бэлэхтэри туттарда. Онтон кулууппут дириэктэрэ Григорий Кусатов аал уоту отунна, арыылаах алаадьынан, саламаатынан, үрүҥ илгэнэн айах тутан алҕаата.
Суолу оҥорооччулар нэһилиэк уустук балаһыанньатын өйдөөн уот станциятын, мас тиэйэр, хочуолунайга диэри чох тиэйэр суоллары, куораттан тиэллэн кэлэр оту сүөкүүргэ күрүө хаарын анньан биэрэн үтүө суобастаахтык үлэлээбиттэригэр олохтоохтор үөрүүбүт муҥура суох. Улуустааҕы ОДьКХ дириэктэрэ Егор Кардашевскай оттугу тиэйэргэ ханан, хайдах оҥорору быһаарсан, сүбэлэһэн санаабытын өссө көтөхтө. Түгэнинэн туһанан, тэрилтэ салайааччытыгар Владимир Чусовскойга, учаастак начальнигар Николай Зыковка, учаастак маастарыгар Петр Борзовка, суолу оҥорооччуларга Ньургун Халыевка, Алексей Терентьевка эбээһинэс ылынан суолбутун-ииспитин үтүө суобастаахтык оҥороллоругар улахан махталбытын тиэрдэбин.
Оту-маһы барытын буранынан тиэйэн улахан ороскуокка киирбит дьон, аны салгыы ходуһаттан оту тиэнэр суолбут оҥоһулларын эрэнэ күүтэбит. Маныаха инникибитин көрөр буоллахха, кыһыҥҥы суолунан таһаҕаһы тиэйии кэмэ 2,5-3 эрэ ый хаалбыт курдук. Онон сынньалаҥ, бырааһынньык диэн аахсыбакка, хас биирдии күнү куоттарбат курдук дьаһаннахха эрэ аныгыскы сылы этэҥҥэ туоруохпут.
История чахчытыттан сэгэттэххэ
Сурукка киирбитинэн, 1803-1804 сс. кыстык сылгы сүөһүнү имири эрэ сотон барбатаҕа. Оннооҕор судаарыстыбаҕа бэриллиэхтээх аттар суох буолан, дворяннар Ефимов уонна Климовскай Халымаҕа илдьиэхтээх аттара көстүбэтэҕин туһунан улуус баһылыга Василий Слепцов-Харсан суругар туоһулуур. Бу сыл Сибиир генерал-губернаторын ыам ыйын 1 к. дьаһалынан Зашиверскай уезд тохтотуллан, Орто Халыма уеһа 1803, Үөһээ Дьааҥы уеһа 1805 с. тэриллибиттэр. Абый онон Үөһээ Дьааҥы дьаһалыгар киирбит. Айылҕа мэһэйиттэн кэнники улахан сут 1870 с. буолбут. Ол түмүгэр, сылгы сүөһү 1/3 эрэ хаалбыт. Бу сут «барон сут» диэн дьон өйүгэр хаалан, уос номоҕо буолан сылдьар. Бастаан ааһарыгар барон Герхард Майдель 100 аттаах ааспыт буоллаҕына, 1868 с. Абыйга 36 аттаах кэлэн Үөһээ Дьааҥыга барбыт. Ол да аттара аара охтон өлбүттэр. Ол саҕана улууска баай эрэ дьоҥҥо 2-3 сыарҕа таба баар эбит. Онтон хомуйан көмөлөһөннөр бу экспедиция суолун түмүктээбит. Ол сыл балаҕан ыйын 20 күнүгэр, киһи тобугунан хара дьүһүннээх хаар түһэн баран ууллубатах. Саас Бөтүрүөп таҥара буолуо уонча хонук иннинэ эрэ ууллан бүппүт.
Онуоха холоотоххо быйылгы хаар икки төгүл элбэх! Өссө сааскыта хойутаатаҕына, сылгы сүөһү да ордоро биллибэт. Саатар сиэннэр тоҥмокко, сылгылар ууга түһэн өллүлэр. Онон кэлиэхтээх сылгыларга эрэлбит улахан. Сылгы иккистээн тэнийэригэр төһүү буолуохтара диэн эрэнэ күүтэбит.