1932 с. тохсунньуга Сунтаар улууһун учууталларын бастакы кэмпириэнсийэтэ үлэтин саҕалаабыта. Ол кэмтэн ыла 85 сыл ааста.
Бастакы кэмпириэнсийэ боротокуоллара СӨ национальнай архыыбын пуондаларыгар кичэллээхтик харалла сыталлар. Булуллубут докумуоннартан көрдөххө, 1932 сыллаахха тохсунньуга буолбут бастакы кэмпириэнсийэҕэ сүрүн дакылааты оччотооҕу РОНО иниспиэктэрэ Петр Корнилов оҥорбут. Оччолорго РОНО сэбиэдиссэйэ Иван Федоров эбит.
«Борьба за качество работы, коммунистическое воспитание и общественно-полезная работа школ» диэн ааттаммыт дакылаакка оччотооҕу баһылаан олорор Коммунистическай баартыйа ХVI сийиэһин уураахтарын олоххо киллэрии хайдах баран иһэрин хаамыыта сырдатыллыбыт, итэҕэстэр ыйыллыбыттар, соруктар туруоруллубуттар. Ити дакылаакка 16-тан 50-гар диэри саастаах аахпат-суруйбат дьону үөрэтии кыһалҕалара, анал үөрэхтээх учуутал аҕыйаҕа, үлэлиир учууталлар билиилэрин таһыма, сорох оскуола былаана суох үлэлээһинэ, үгүстэр «эргэрбит» кылаас-уруок систиэмэтинэн үлэлииллэрэ, политехнизация хаамыыта билиҥҥи киһи болҕомтотун тардаллар. Урут даҕаны үчүгэйдик үөрэнэр оҕолору мөлтөх үөрэнээччилэргэ сыһыарыыга, эбии дьарыктааһыҥҥа, итии аһылыгынан хааччыйыыга, кыаммат оҕолорго аһылыгынан-таҥаһынан көмөҕө улахан болҕомто ууруллар эбит. Иитии боппуруостарыгар кылаас (баай-дьадаҥы) охсуһуутун сытыырхайыытын кэмигэр, коммунизмы тутааччылары кылаабынай иитээччи быһыытынан, оскуола уонна учуутал оруола сиһилии сырдатыллыбыттар.
Кэмпириэнсийэҕэ табаарыс Андриянов «О перестройке союзной работы», Ларионов Н.М. «О программе ГУС и о комплексной системе преподавания» диэн дакылааттара дьүүллэһиллибиттэр, резолюция ылыныллыбыт.
Кэмпириэнсийэ кыттыылаахтарын хаартыската (хаачыстыбата мөлтөһүөр да буоллар) кэм-кэрдии кэрэһитэ буолан эмиэ харалла сытар. Ону тэҥэ учууталлар иккис кэмпириэнсийэлэрин кыттыылаахтарын хаартыската баар. Бу хаартысканы ол кэмҥэ киэҥник биллэр фотограф Амирзан Бирскэй түһэрбит. Манна хаартыска хаачыстыбата лаппа үчүгэй, кытаанах хордуон араамалаах, онон мунньах кыттыылаахтарын сорохторун биирдиилээн ааттаталыахха сөп: Петр Корнилов, Иев Семенов, Михаил Анисимов, Иван Сокорутов, Елизавета Томская, Иван Федоров, Дмитрий Генеров, Михаил Петров, Трофим Александров уо.д.а.
Улуус учууталларын иккис кэмпириэнсийэтэ 1932 с. балаҕан ыйын 8 күнүгэр үлэтин саҕалаабыт. Мунньах боротокуолугар суруллубутунан, 37 учуутал уонна бэрэстэбиитэл бэлиэтэммит. Мунньаҕы РОНО сэбиэдиссэйэ Петр Корнилов аспыт. Баартыйа кэмитиэтиттэн Черноградскай, хомсомуол кэмитиэтиттэн Неустроев диэн табаарыстар кыттыыны ылбыттар. Үс күннээх мунньахха: Стафиевскай Н.Н. «1931-1932 үөрэх сылын түмүктээһин уонна 1932-1933 үөрэх сылын кыһамдьылара», Габышев Д.П. «Саҥа барыгыраама үөрэтии систиэмэтэ уонна образцовай оскуола кыһамдьыта», Ларионов Н.М. «Производственнай сүбэ мунньах тэрээһинэ уонна оскуола тэрилтэлэрин кыһамдьыта», Неустроев «Партия уурааҕынан сирдэтэн пионердар үлэлэрин тэриллиитэ» диэн дакылааттарын истэн дьүүллэспиттэр. Икки кэнники дакылаат ааттара суураллан кыайан көстүбэттэр.
Регламент быһыытынан мунньах сарсыардааҥы (10 чаастан күнүс 3 чааска диэри) уонна киэһээҥи (5 чаастан 9-ка диэри) үлэҕэ араарыллыбыт. Боротокуолга сорох оскуола нэһилиэктэн ырааҕар, оскуола матырыйаалынай баазата мөлтөҕөр, үөрэх тэрилэ тиийбэтигэр (чуолаан кинигэ, миэл суоҕар), оҕо оскуолаттан уурайыыта элбэҕэр, оҕону пионерга уонна хомсомуолга тардыы боппуруостарыгар тохтообуттар.
Сороҕо чэрэниилэнэн, сороҕо харандааһынан суруллубут буолан, суураллан сүтэн эрэр докумуоннартан оччотооҕу күүрээннээх олох салгына сайа охсорго дылы. Араллааннаах ааспыт үйэ сабыытын аргыый аҕай арыйан көрдөххө, үгэс буолбут үөрэх үлэһиттэрин тохсунньутааҕы уонна балаҕан ыйынааҕы сүбэ мунньахтарын саҕаланыыта итинник эбит.